Nếu đã từng đến Quỳnh Nhai (Sơn La) ai ai cũng phải ấn tượng trước sự hùng vĩ của nước non, mây trời. Đây chính là vùng lòng hồ của thủy điện Sơn La, miền đất nổi tiếng với nền văn hóa truyền thống lâu đời của đồng bào Thái Trắng.
Đến Quỳnh Nhai, ngoài việc mua các loại thủy sản tươi ngon do người dân nuôi hay đánh bắt trên vùng lòng hồ, du khách còn được dịp lân la ở các phiên chợ, tìm mua một số đặc sản riêng có của vùng đất này. Ốc đá của xã Chiềng Khoang là thứ mà nhiều người không quên hỏi mua khi trở về.
Ốc đá đem về rửa sạch và ướp với xả, gừng giã nhỏ
Gọi là ốc đá bởi loại ốc này chỉ sinh sống ở các khu rừng có núi đá. Chúng thường ẩn mình ở các hốc đá để tránh ánh nắng mặt trời. Chỉ khi trời mưa, chúng mới bò ra khỏi nơi trú ẩn để kiếm thức ăn. Ốc đá thường ăn lá cây và sống ở vách đá trên rừng nên thịt có vị ngon và hấp dẫn rất riêng.
Ốc đá ở Chiềng Khoang có hình xoắn tròn, to bằng hai ngón tay người lớn chập lại, có miếng nắp tròn đậy kín miệng khi mình ốc thu gọn vào vỏ. Người địa phương thường đi nhặt ốc vào những ngày mưa, đem về nhà làm món ăn gia đình và đem bán ở chợ phiên. Ốc đá mang về được chế biến thành nhiều món khác nhau. Đơn giản nhất là món ốc nướng chấm chẳm chéo cay.
Ốc đá được đồ chín bằng chõ đồ xôi của người Thái
Thịt ốc nướng giòn, ăn bùi, mùi thơm lạ, quyện với vị cay của chẳm chéo tạo thành một hương vị dân dã mà hấp dẫn người thưởng thức. Cầu kỳ hơn là món ốc xào: ốc đá đem luộc qua, khều lấy thịt, rửa sạch, đem xào với xả, ớt, rắc thêm chút mắc khén là được một món ngon, hấp dẫn cho những ngày mưa. Vị ngọt của thịt ốc, vị cay của ớt, vị nồng của xả và mắc khén sộc vào mũi, làm ấm lòng người thưởng thức, xua đi cái lành lạnh của những cơn mưa triền miên của miền núi.
Ngon nhất phải kể đến món ốc đá hấp xả, gừng. Ốc đá rửa sạch, đem trộn với gừng và xả giã nhỏ, thêm chút gia vị rồi bỏ vào chõ, hấp chín. Quan trọng nhất là món nước chấm để ăn cùng ốc đá hấp.
Bát chẳm chéo là thứ không thể thiếu để ăn kèm với món ốc đá hấp xả, gừng
Để có bát nước chấm hấp dẫn phải có đủ các nguyên liệu: tỏi, ớt, xả, hạt mắc khén…được giã hoặc thái nhỏ, bỏ vào bát, nêm nước mắm, đường, chút nước cốt canh, một chút nước lọc rồi trộn đều. Là món ăn dân dã nhưng ốc đá hấp xả, gừng được gia chủ chuẩn bị để đãi khách như một món ăn lạ, giúp đổi khẩu vị hằng ngày.
Món này dễ ăn, vị ngon mà lạ khiến người ăn nhớ mãi. Thú vị nhất là được ngồi bên bếp lửa hồng bập bùng cháy, nhón từng miếng, thưởng thức và cảm nhận hương vị ngọt, thơm, cay, nồng lan tỏa trên đầu lưỡi. Nhấp chén rượu nồng, cùng chủ nhà trò chuyện suốt đêm trên gác nhà sàn giữa khung cảnh yên bình của non nước vùng lòng hồ thủy điện. Hơi ấm lan tỏa từ bên trong, khiến người khách thêm lưu luyến vùng đất tươi đẹp này.
